Büyüleyici güzellikteki Turkish Riviera’nın altın renkli kumsalları, caretta caretta türü deniz kaplumbağalarının Akdeniz’deki en büyük yuvalama alanlarından biri. Türkiye’nin Akdeniz kıyı şeridinde bulunan tam 22 kumsal, her yıl yuvalamak için karaya çıkmaya başlayan yüzlerce caretta caretta’ya ev sahipliği yapıyor. Gelin, caretta caretta’ların Türk kıyılarındaki yolculuklarına ve Türkiye’nin bu sevimli deniz canlılarının yavrularının çevresel faktörlerden etkilenmemesi için uyguladığı sıkı önlemlere yakından bakalım.
Caretta’lar Mayıs Ayından İtibaren Sahilde
Caretta caretta’ların Türkiye’de, Muğla, Antalya, Mersin, Adana ve Hatay illerinin sahillerinde 22 üreme sahası bulunuyor. Bunlar, Muğla’da Dalyan, Ekincik, Sarıgerme, Fethiye; Antalya’da Patara, Demre, Kumluca, Çıralı, Tekirova, Belek, Kızılot, Demirtaş, Gazipaşa; Mersin’de Anamur, Göksu deltası, Davultepe, Alata, Kazanlı; Adana’da Akyatan, Sugözü, Yumurtalık ve Hatay’da Samandağ kumsalları. Ancak caretta caretta’ların en çok yuva yaptığı alanlar genellikle Antalya ve Muğla sahillerinde yer alıyor.
Nisan ayının sonundan itibaren caretta caretta’ların adımladığı bu sahillerin en ünlüleri ise Muğla’nın Ortaca ilçesinin dünyaca ünlü İztuzu Plajı ve Antalya’nın caretta caretta dostu Patara Plajı. Her iki kumsalda da şu sıralar sevimli deniz canlılarının yuvalama sezonu devam ediyor. Gönüllüler, yumurtlama ve yavru çıkışlarının yaşandığı dönemlerde bu sahillerde gece boyu nöbet tutarak kaplumbağa yuvalarının güvenliğini sağlıyor. Doğa dostu gezginlerse her yıl Mayıs-Ağustos ayları arası bu sahilleri ziyaret ederek, nesli koruma altındaki caretta caretta deniz kaplumbağalarının hayranlık uyandıran görüntüsüne tanıklık ediyor.
Dünya Doğayı Koruma Birliği'nin (IUCN) nesli kritik tehlike altındaki türler arasında gösterdiği caretta caretta (iribaş deniz kaplumbağaları) yaklaşık 70 yıl kadar yaşıyor; erişkinliğe ise 12-30 yaş arasında ve kabuklarının uzunluğu 90 cm’yi geçtiğinde erişiyorlar. Nisan-Mayıs aylarından itibaren ise yumurtlamak için Akdeniz kumsallarına geri dönmeye başlıyorlar.
Genellikle ay ışığında sahile çıkan caretta caretta’lar, bu sahillerde belirledikleri yere önce çukur açıp yumurtalarını bırakıyor; ardından da yeniden ağır hareketlerle denize doğru yola koyuluyor. Bir dişi kaplumbağa yuvaya ortalama 100 civarında yumurta bırakırken; bu yumurtalardan ortalama yüzde 50’sinden yavru çıkışı gözlemleniyor. Kuluçka dönemlerini tamamlayıp yumurtalarından çıkan yavrular da yine Akdeniz’in serin sularıyla buluşuyor. Ancak denize ulaşabilen her bin caretta caretta yavrusundan sadece ikisi yaşama tutunup erişkinliğe ulaşabiliyor.
Caretta’ların Vazgeçilmez Şehri Antalya
Tabiat Koruma ve Ulusal Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü’nce Türkiye’de belirlenen toplam 22 yuvalama kumsalının 9’u Antalya sahillerinde bulunuyor. Şehirde caretta caretta’ların yuvalama macerasını izleyebileceğiniz kıyılardan olan Patara Plajı, 18 kilometre uzunluğuyla Türkiye’nin ve dünyanın en uzun plajlarından biri. Patara, aynı zamanda Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın Özel Çevre Koruma Bölgeleri’nden de biri. Bu nedenle de plaj, caretta caretta’ların ender ekolojik ortamının sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla akşam sekizden sabah sekize kadar kullanıma kapatılıyor. Gündüz saatlerinde ise üzerine kafes konulan yuvalar, uyarıcı tabelalar ile korunuyor. Yani Patara’nın uzun kıyı şeridi, gün içinde insanların akşamları ise caretta caretta’ların kullanımına sunuluyor. Yasak süresince sahillerde çadır kurma, ateş yakma ve yüzme gibi faaliyetlerin yanı sıra şezlong, şemsiye ve yapay ışık kullanımı ile gürültü yapılmasının da önüne geçiliyor.
Caretta caretta Dostu İztuzu Plajı
Avrupa'nın en iyi kumsalları arasında gösterilen, Muğla’nın Sakin Şehri (Cittaslow) Köyceğiz’deki İztuzu Plajı da deniz kaplumbağalarının en çok yuvalama yaptığı kumsallardan. Dalyan Nehri’nin Akdeniz ile bir araya gelmesiyle oluşan plaj, çamla kaplı tepelerin koruduğu altın sarısı kumlarıyla caretta caretta’lar için ekolojik bir hazine konumunda. İztuzu’nda Patara Plajı ile aynı koruma çalışmaları gerçekleştirilirken sahilin yakınında konumlanan koruma ve rehabilitasyon merkezinde Türkiye’nin çeşitli yerlerinde yaralı bulunan deniz kaplumbağalarının tedavisi de yapılıyor.
Görmeden Dönme: Doğal hayatın sürdürülebilirliği konusunda pek çok sürdürülebilir çalışma uygulayan Türkiye’de sıkı tedbirlerle korunan kültürel miras alanlarını da ziyaret edebilirsiniz. Bu alanlardan biri olan ve antik çağda Likya Birliği’nin başkenti olan Patara Antik Kenti, Patara sahiline oldukça yakın. “Noel Baba” olarak anılan Saint Nicholas’ın dünyaya geldiği bu bölgede, dünyanın ilk demokratik konseyinin toplandığı Meclis Binası ve antik tiyatro gibi anıtsal yapıları görebilirsiniz. Muğla, Köyceğiz’deki turunuzda ise Dalyan’a uzanabilir ve etkileyici Kaunos Antik Kenti’ni ziyaret edebilirsiniz. Antik alan, özellikle MÖ 4. yüzyıla tarihlenen kaya mezarlarıyla da oldukça dikkat çekici.